Geleerde lessen van de calamiteit op rioolwaterzuivering De Bilt in de zomer van 2023

In het laatste weekend van juli is de zuivering van De Bilt uitgevallen. Door de storing kwam ongezuiverd rioolwater in de Biltse Grift terecht. Hierdoor zijn duizenden vissen doodgegaan in De Bilt en Utrecht. De trieste aanblik van dode vissen in De Bilt en Utrecht heeft veel indruk gemaakt op inwoners en op de medewerkers en bestuurders van het waterschap.

Na de calamiteit zijn (tijdelijke en structurele) maatregelen genomen om herhaling te voorkomen. Toezichthouders van het waterschap hebben onderzocht of er sprake is geweest van verwijtbaar handelen door het waterschap. En er is een onderzoek uitgevoerd naar de effecten op de visstand.

Onderzoek en maatregelen

Door onderzoek naar de mogelijke oorzaak van de storing hebben we kunnen vaststellen welke belangrijke oorzaken het níet zijn geweest. Wat uiteindelijk wel heeft geleid tot het uitvallen van het sturingssysteem is niet vastgesteld. Daarom zijn de maatregelen niet alleen gericht op techniek, maar ook op snel herkennen en inspelen op storingen in de toekomst.

De belangrijkste maatregelen:

• Het meldingssysteem (watch-dog) dat waarschuwt bij een uitval van de besturing is verbeterd en aangepast;
• De semafoons van de medewerkers zijn vervangen. Storingsmeldingen worden completer doorgegeven en alarmen worden tot 5x herhaald;
• Protocollen zijn geactualiseerd en trainingen voor medewerkers aangepast.

Naast het technische onderzoek, is een inspectie uitgevoerd door toezichthouders van de afdeling Vergunning en Handhaving van het waterschap. Zo’n inspectie vindt ook plaats wanneer er een soortgelijke calamiteit is geweest bij een extern bedrijf of organisatie.

Conclusie is dat er geen sprake is van verwijtbaar handelen en dat na de constatering van de storing de juiste acties zijn ondernomen. Wel is de conclusie dat het waterschap sneller kan handelen bij een calamiteit als deze. Hiervoor zijn de interne draaiboeken en procedures aangescherpt.

Onderzoek naar gevolgen voor de visstand

Als gevolg van de calamiteit zijn helaas veel vissen in de Biltse Grift doodgegaan. Na de calamiteit was het de vraag of de visstand zich op een natuurlijke wijze kan herstellen of dat er maatregelen nodig zijn. Om hier meer duidelijkheid over te krijgen heeft adviesbureau ATKB een visstand monitoring uitgevoerd om de gevolgen op de visstand in kaart te brengen. Ook hebben ze geadviseerd over eventuele maatregelen.

Het onderzoek is uitgevoerd op verschillende trajecten: in de sloot waar het water de zuivering verlaat, in de Biltse Grift en in de binnenstad van Utrecht. In de Biltse Grift zijn minder (soorten) vissen gevangen ten opzichte van eerdere metingen. Dit is waarschijnlijk het gevolg van de calamiteit. In de binnenstad van Utrecht zijn juist meer vissen gevangen. Dit komt mogelijk doordat de vissen richting de stad zijn gezwommen tijdens de lozing van het vuile water. De verwachting is dat de visstand zich op korte termijn kan herstellen. De populatie vis in de binnenstad is immers voldoende groot en de vissen kunnen vrij stroomop- of stroomafwaarts migreren tussen de binnenstad van Utrecht en de Biltse Grift.

Het waterschap is op dit moment in goed overleg met de Visstandbeheercommissie (VBC) en de Hengelsportvereniging De Bilt over de uitkomsten van het onderzoek en vervolgmaatregelen. Het waterschap gaat in ieder geval de visstand de komende jaren intensief monitoren.