De Kromme Rijn als militaire rivier

De Kromme Rijn werd in de 19^e eeuw in enkele jaren omgebouwd van slingerend riviertje tot militaire rivier. Compleet met indrukwekkend inlaatwerk, twee stuw- en sluiscomplexen en bijna 400 limietpalen die de grens van het grondgebied van het Ministerie van Oorlog markeerden. Die bijzondere transformatie staat centraal in het 4^e nummer van het magazine ‘De Kromme Rijn vertelt’, dat deze maand verscheen.

Unesco werelderfgoed Hollandse waterlinies

De Kromme Rijn kreeg een belangrijke rol in de Hollandse waterlinies. De transformatie van de rivier was nodig omdat het medio 19^e eeuw wel drie weken duurde voordat het gebied rond Utrecht onder water was gezet. Water was het voornaamste verdedigingsmiddel van de Hollandse waterlinies, maar de vijand kon in drie weken al voorbij zijn, vóór die linie in stelling was gebracht. Daarom liet het Ministerie van Oorlog bochten afsnijden en sluizen en stuwen bouwen, om de rivier geschikt te maken voor de snelle aanvoer van water. Toen het werk voltooid was, kon de waterlinie in een week in stelling worden gebracht. De kunstwerken, de inundatiesluis in Wijk bij Duurstede, en twee stuw/sluiscomplexen in Cothen en Werkhoven, gebruiken we als waterschap nog steeds. Niet om water aan te voeren om de vijand tegen te houden, maar voor de aanvoer van water voor het Kromme Rijngebied, de grachten van Utrecht en de Vecht.

Magazine De Kromme Rijn vertelt

Het magazine ‘De Kromme Rijn vertelt’ zoomt in dit vierde nummer in op de sporen van het Unesco Werelderfgoed Hollandse waterlinies. En dat zijn er veel: behalve de Kromme Rijn zijn er tal van forten, plofsluizen en ander militair erfgoed, dat je pas herkent als je het weet. Zoals de tetraëders langs de Lekdijk, die onderdeel waren van vechtwagenversperringen, de plofsluis onder de Waterlinieweg en de Brug met de twaalf gaten in Utrecht. Het magazine laat ze zien op oude archieffoto’s en laat mensen aan het woord die een bijzondere band hebben met de waterlinie. Zoals boswachters, bewoners, vrijwilligers, ondernemers en ambtenaren, waaronder onze adviseurs cultuurhistorie Remco Lots en Clarion Wegerif. Hun favoriete watererfgoed?

Favoriete waterlinie-erfgoed

Clarions keuze is het stuw- en sluiscomplex in Werkhoven, “een heel verstild en geheimzinnig plekje”. Remco: “Ik vind de limietpalen het leukst. Eigenlijk zijn ze heel onooglijk. Maar ze waren heel belangrijk. Ze bakenden langs de Kromme Rijn het eigendom af tussen het Ministerie van Oorlog en andere eigenaren. Begin deze eeuw waren ze bijna verloren gegaan bij de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Ik heb ze toen op laten slaan op Fort Vechten. Daarmee werden ze gered van de stort. Ik ben er trots op dat ze nu weer langs de Kromme Rijn te zien zijn en we ook op deze manier een stukje van het waterlinieverhaal zichtbaar en beleefbaar maken”.