Bijzondere sluisdeuren uit de waaiersluis bij Gouda naar Waterliniemuseum Fort bij Vechten

Op donderdag 4 juni 2020 droeg Jeroen Haan, Dijkgraaf van Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden, de historisch belangrijke waaierdeuren van de Waaiersluis bij Gouda over aan de heer Maarten Slot, bestuursvoorzitter van de Stichting Waterliniemuseum. De deuren worden permanent tentoongesteld voor publiek in Waterliniemuseum Fort bij Vechten in Bunnik.

Jeroen Haan: “wij zijn blij dat deze bijzondere sluisdeuren een permanente plek krijgen in het Waterliniemuseum. Vanuit historisch oogpunt maar vooral vanwege de educatieve functie die het museum heeft. Waterbewustzijn is belangrijk en nodig om de veranderende klimatologische omstandigheden het hoofd te bieden. Als waterschap doen we dat samen met andere partijen én met de inwoners in ons gebied. Hoe meer bezoekers, jong en oud, leren over het belang van watermanagement, hoe beter dat is en het museum speelt daarbij een belangrijke rol.”

Maarten Slot: “Jan Blanken bedacht in 1808 het concept van sluisdeuren die ook tegen de stroom in gesloten kunnen worden. Een prachtig voorbeeld van Hollands inventiviteit om het water waar we dagelijks mee hebben te maken goed te managen. Ik ben blij dat we deze historisch gezien belangrijke sluisdeuren nu permanent tentoon kunnen stellen in ons Waterliniemuseum Fort bij Vechten. Een prachtige aanwinst voor al onze bezoekers die vanaf zaterdag 6 juni weer van harte welkom zijn!”

Opening museum na Corona

De overdracht van de waaiersluisdeuren valt mooi samen met het moment dat museum Fort bij Vechten de deuren weer opent voor publiek: zaterdag 6 en zondag 7 juni is het museum weer open voor bezoekers. Reserveren hoeft niet, behalve voor een borrel of lunch.

Achtergrondinformatie waaierdeuren

Waaierdeuren zijn een speciaal soort sluisdeuren, die in de 19^e eeuw door de bekende waterbouwkundige Jan Blanken (her)uitgevonden werden (er zijn ook nog twee andere waterbouwkundigen die zeggen de waaierdeur te hebben uitgevonden: Jan ten Holt en Adrianus Goudriaan). Ze werden en worden gebruikt op plekken waar water ingelaten moest worden, en waar sluisdeuren óók tegen de stroom in, gesloten moeten kunnen worden. Juist vanwege waaierdeuren kan de sluis zo behalve als schutsluis, ook nog functioneren als uitwaterings- inundatie- en getijdesluis.

Ze staan model voor het vernuft van de waterlinie en zijn voor ons bijzonder omdat ze in ons gebied voor het eerst uitgeprobeerd werden:

Jan Blanken probeerde de waaierdeuren in 1808 uit in IJsselstein, in de niet meer bestaande sluis bij de Benschopperpoort, tegenover het huidige gemeentehuis.

Hij verving de puntdeuren daar tijdelijk door waaierdeuren. P.H. Verboeket heeft daarover in het tijdschrift van de Historische kring IJsselstein een boeiend artikel gepubliceerd: Jan Blanken en het Karnemelksegat. De waaierdeuren van Jan Blanken zijn daarna op een dertigtal plekken in Nederland toegepast, waaronder in de Waaiersluis in Gouda in 1860, en ook op veel andere plekken in de waterlinie.

In het gebied van De Stichtse Rijnlanden zijn waaierdeuren nu nog te zien in de Weerdsluis in Utrecht (één waaierdeur, die gebruikt werd voor het spuien), en in de Waaiersluis in Gouda. Ook in de Rijkshulpschutsluis in Vreeswijk (Nieuwegein) waren waaierdeuren. De vorm daarvan is nu alleen nog te zien in het plaveisel. Het Waterliniemuseum richt momenteel een speciale hoek in voor water en waterbouwkunde om dit aspect van de waterlinie meer voor het voetlicht te brengen.

De waaierdeuren worden in de Waaiersluis in Gouda nog geregeld gebruikt, en waren aan vervanging toe. In 2017 zijn de oude sluisdeuren exact gekopieerd en in 2018 zijn de nieuwe exemplaren geplaatst.

Transport

De oude deuren hebben in afwachting van hun nieuwe functie tijdelijk bij waterbouwer Van Hees in Nieuwegein opgeslagen gestaan. Vorige week zijn ze naar het Waterliniemuseum getransporteerd en op 4 juni was de overdracht.