Legionella-infectie in Houten

Gezamenlijk persbericht van GGDrU, gemeente Houten en De Stichtse Rijnlanden

De afgelopen maand heeft GGD regio Utrecht (GGDrU) in Houten een toename geconstateerd van het aantal mensen met een legionella-infectie. Legionella is een bacterie die in water kan zitten. Het inademen van kleine druppeltjes water die legionella bevatten, kan leiden tot een legionella-infectie. Mensen worden dus niet ziek door het drinken van besmet water. Een patiënt kan de legionellabacterie niet overdragen aan andere mensen en is dus niet besmettelijk voor anderen. Om te achterhalen waar mensen besmet zijn geraakt is de GGDrU met behulp van de gemeente Houten en het waterschap een brononderzoek gestart. Aanleiding was de melding van gemiddeld 2 gevallen van legionella-infectie per week in Houten, waar  normaal gesproken er per gemeente ongeveer 2 tot 3 gevallen per jaar zijn.

Brononderzoek

We onderzoeken locaties die een bron zouden kunnen zijn op basis van de informatie van geïnfecteerde personen en plekken waar water in de buitenlucht wordt gesproeid of verneveld. Eén van deze locaties is de rioolwaterzuivering van Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden aan de Staart in Houten. Bij de rioolwaterzuivering in Houten zijn verhoogde concentraties van de legionellabacterie aangetroffen. Het is onduidelijk of deze locatie ook de bron en/of verspreider van de legionellabacterie is. Het waterschap heeft direct na het bekend worden van de testresultaten maatregelen genomen. Voor de duidelijkheid: het is niet zeker of de mensen die ziek zijn geworden van legionella dit hebben opgelopen door waterdruppels vanuit deze locatie. Zo lang de bron van de legionella niet is gevonden, zoekt GGDrU door. Mochten er nieuwe mogelijke locaties naar voren komen, dan worden deze ook direct onderzocht.

Legionellabacterie en veteranenziekte

Legionella is een bacterie die in water kan zitten. Als er gesproeid wordt met water waar de bacterie in zit, dan kan iemand hele kleine druppeltjes (nevel) met de bacterie inademen. Daardoor kan iemand besmet raken. De meeste mensen die worden besmet met de legionellabacterie worden niet ziek. Sommige mensen lopen echter meer risico om ziek te worden:

  • oudere mensen, vanwege een afnemende werking van het afweersysteem
  • mensen die roken
  • mensen met een verminderde afweer

Als mensen ziek worden lijkt dat op griepachtige klachten, zoals verkoudheid, hoest, koorts en spierpijn Meestal beginnen de klachten een week na besmetting. Dit gaat meestal vanzelf over. Heel soms krijgen mensen een longontsteking, dit wordt ook wel de veteranenziekte genoemd. Bij de veteranenziekte kunnen de volgende klachten zich voordoen:

  • hoge koorts of koorts die lang aanhoudt.
  • benauwdheid / kortademigheid.
  • braken en diarree.

Heeft u ernstige klachten die kunnen passen bij de veteranenziekte, neem dan contact op met uw huisarts.

Voor meer informatie:

  • Voor algemene vragen verwijzen we u naar de gemeente Houten: (030) 639 26 11.
  • Als u vragen heeft over legionella neem dan contact op met GGD regio Utrecht op telefoonnummer (030) 608 6086.

Reactie dijkgraaf Jeroen Haan

‘Uit voorzorg hebben we direct na het bekend worden van de eerste analyseresultaten maatregelen getroffen. Alle medewerkers die op de rwzi Houten werken moeten een FFP3-masker dragen. Dit geldt ook voor noodzakelijke bezoekers, zoals medewerkers van externe bedrijven die slibtransport verzorgen. De rwzi is bovendien gesloten voor niet-noodzakelijke bezoekers. Daarnaast hebben we een gespecialiseerd bureau op het gebied van afvalwaterzuivering en legionellabestrijding ingeschakeld. Dat bureau gaat helpen om mogelijke maatregelen in kaart te brengen. Zodra we hier inzicht in hebben, koppelen we dit natuurlijk terug. Want we kunnen ons voorstellen dat inwoners zich zorgen maken over hun gezondheid.’

Meest gestelde vragen

Waar zijn de verhoogde concentraties legionellabacteriën gevonden?

Uit de eerste analyseresultaten bleek dat zowel het gezuiverde water (ons effluent) als het water van de beluchtingstank verhoogde concentraties legionellabacterie bevatte. Het waterschap neemt sinds die tijd een aantal keren per week monsters om de hoeveelheid legionella op de RWZI in Houten te monitoren.  Na de eerste monsters is er nog een keer legionella geconstateerd in het influent (het ongezuiverde rioolwater) en in het effluent (het gezuiverde rioolwater). In de beluchtingstanks, waar het water in beweging wordt gebracht en waar het risico op verneveling het grootste is, is sinds 19 oktober 2022 de legionellabacterie niet meer aantoonbaar aanwezig.

Hoe zijn jullie erachter gekomen dat er verhoogde concentraties legionellabacteriën op de rioolwaterzuivering aanwezig zijn?

De GGD Utrecht heeft ons benaderd vanwege een brononderzoek.

De legionellabacterie komt van nature voor in grond en in water (Bron: www.rivm.nl/legionella). De concentratie legionellabacterie is in juni gemeten en deze was toen normaal.

Hoe heeft deze situatie op jullie rioolwaterzuivering kunnen ontstaan?

Dat is nog onduidelijk. De GGD doet brononderzoek. Het is bekend dat de legionellabacterie groeit in water met een temperatuur tussen de 20 en 50 graden Celsius. De temperatuur van het water in de 16 rioolwaterzuiveringen van De Stichtse Rijnlanden blijft tijdens het gehele zuiveringsproces onder de 20 graden. Dat komt omdat de rioolwaterzuivering Houten geen gebruik maakt van warme deelstroomzuivering. Afvalwaterzuiveringen die gebruik maken van warme deelstroomzuivering lopen extra risico op legionella.

Welke maatregelen hebben jullie getroffen?

We hebben een gespecialiseerd bureau ingeschakeld: Hydroscope. Dat bureau helpt ons om doeltreffende maatregelen te nemen. Ondertussen monitoren we door zelf tweemaal per week watermonsters te nemen, zodat we kunnen zien of de concentraties in onze zuivering af- of toenemen. Ook zijn op woensdag 26 oktober lucht- en aerosolenmonsters genomen, om te kunnen bepalen in hoeverre de legionellabacteriën zich verspreiden vanuit de verschillende waterbassins op het terrein van de rioolwaterzuivering.

Ook hebben we direct maatregelen getroffen om de gezondheid van medewerkers op het terrein van de rioolwaterzuivering Houten te beschermen. Sindsdien is het dragen van een FFP3-masker op het gehele terrein van de rioolwaterzuivering Houten verplicht. Alleen noodzakelijk bezoek aan het terrein is nog mogelijk.

Sinds 3 november nemen we ook watermonsters van de zes verschillende deelstromen die binnenkomen op de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Zo kunnen we beter traceren waar uit Houten een eventuele verhoogde concentratie legionellabacteriën vandaan komt.

Wat kunnen jullie doen om de concentraties legionellabacteriën weer naar normale waarden terug te brengen?

Daarvoor hebben we advies gevraagd van een gespecialiseerd bureau, Hydroscope. Dat bureau helpt ons om doeltreffende maatregelen te nemen. Ondertussen houden we de vinger aan de pols door watermonsters te nemen, zodat we kunnen zien of de concentraties in onze zuivering af- of toenemen.

Daarnaast onderzoeken we onder meer de mogelijkheden voor een semi-permanente afdekking van (een deel van) de beluchtingstanks. Daar wordt het water in beweging gebracht, waardoor er op die locaties de meeste kans is op verneveling van water. En dus van verspreiding van de legionellabacterie.

Meer vragen

De rioolwaterzuivering in Houten

Luchtfoto rioolwaterzuivingsinstallatie HoutenKlik voor een vergroting (afbeelding: Luchtfoto rioolwaterzuivingsinstallatie Houten)

De rioolwaterzuiveringsinstallatie Houten zuivert het afvalwater van 64000 inwoners en bedrijven in de gemeente Houten. De zuivering bevindt zich aan de Staart en loost het gezuiverde water op het Amsterdam-Rijnkanaal.