Robuust & gezond watersysteem
Een waterschap zorgt voor voldoende water in kanalen, grachten, rivieren en sloten. En dat teveel water snel kan worden afgevoerd. Ons water moet van goede kwaliteit zijn, zodat dieren en planten hier goed in kunnen leven. Het programma gezond water streeft naar leefbaar water voor mens, plant en dier, nu en in de toekomst. Dat kunnen we niet alleen, maar doen we altijd samen met inwoners, boeren en andere overheidsorganisaties.
Ambities, kansen en uitdagingen
Klimaatverandering stelt het waterschap voor nieuwe uitdagingen. Het klimaat verandert sneller dan gedacht, waardoor extremer weer zoals hoosbuien, droogte en hitte steeds vaker voorkomen. Dat zorgt op die momenten voor te veel of te weinig water. Een robuust en toekomstbestendig watersysteem kan tegen een stootje en heeft ruimte voor verandering. Het houdt ook rekening met waterkwaliteit en speciale uitdagingen per gebied, zoals de bodemdaling in het veenweidegebied. Ook moet water steeds meer een leidend principe zijn bij bouwplannen in waterrijk gebied; waar kun je beter niet bouwen en hoe richt je wijken zo in dat ze extreem weer beter kunnen opvangen?
Programma Gezond water en Kaderrichtlijn Water (KRW)
Met het programma Gezond water werken we aan leefbaar water voor mens, plant en dier. Leidend hierin is de Kaderrichtlijn Water (KRW), de Europese wetgeving die kwaliteitsnormen voorschrijft waaraan ons buitenwater in 2027 moet voldoen. Naast de KRW hebben we te maken met landelijke en provinciale richtlijnen uit de brede aanpak van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en het Utrechts Programma Landelijk Gebied (UPLG).
2023 uitgelicht
Waterkwaliteit
We werken aan goede waterkwaliteit door onder meer de aanleg van natuurvriendelijke oevers, stimulering van biodiversiteit en het zuiveren van afvalwater van huishoudens en bedrijven. Buiten steden kijken we samen met grondeigenaren naar de waterkwaliteit. Binnen steden werken we samen met inwoners en overheden aan problemen, zoals zwerfafval in het water. We moedigen je aan het water schoon te houden, zodat de leefomgeving in Midden-Nederland gezond en aantrekkelijk blijft.
We hebben zoveel water in ons gebied, dat we niet voor al dat water metingen kunnen verrichten. Om ook buiten onze vaste meetpunten een (beter) beeld te krijgen bij de waterkwaliteit, is hulp welkom. Al een aantal jaar krijgen we die hulp van burgers. Projectleider Jannet Kamminga vertelt meer over dit meetproject met inwoners en de resultaten van 2023.
Lees het interview met collega Jannet.
Om de waterkwaliteit verder te verbeteren, zijn we met diverse gemeenten in gesprek om te kijken hoe we dat samen kunnen aanpakken. In 2023 stelden we een plan op met de gemeente Utrecht, met daarin 120 maatregelen die we samen willen uitvoeren. Voorbeelden zijn de aanleg van natuurvriendelijke oevers en het verminderen van zwerfafval.
Voldoende water
We beheren een slim watersysteem van kanalen, grachten, rivieren en sloten om water naar onze gebieden aan te voeren of af te voeren. Daarbij houden we rekening met klimaatverandering en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals verstedelijking en landbouwtransitie. Dit doen we samen met inwoners, ondernemers en andere overheden.
De snelle veranderingen in onze maatschappij en het weer maken het steeds lastiger om voor langere tijd peilbesluiten voor gebieden af te spreken. Vroeger legden we een peilbesluit voor tien jaar vast, maar vanaf 2022 is dat principe losgelaten en moeten peilbesluiten actueel zijn. Dat betekent dat het waterschap peilbesluiten sneller kan herzien of juist kan wachten als er geen aanleiding is om iets te veranderen.
In 2023 zijn de peilbesluiten opnieuw tegen het licht gehouden en een paar wijzigingen doorgevoerd, onder andere voor de waterberging Willeskop en de polder Oudendam. In het natuurgebied Willeskop mag het waterpeil tijdelijk worden verhoogd bij hoogwater op de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel. In de polder Oudendam kan in tijden van droogte meer water worden aangevoerd.
Lees ook het verhaal van collega Susan Graas over uitdagingen in Peilbesluiten.
Door steeds vaker voorkomende langdurige droogtes kan het waterpeil zo ver zakken, dat zout zeewater ons land binnendringt. Dat is niet goed voor landbouw en natuur. In ons gebied komt het zeewater komt niet zo ver dat wij problemen krijgen, maar westelijke waterschappen wel. Daarom helpen we hen door zoet water vanuit ons gebied naar het westen te pompen. Zo dringen we het zeewater terug op momenten wanneer dat nodig is. We noemen dit de Klimaatbestendige Wateraanvoer (KWA).
We zien dat de KWA steeds vaker nodig is. Daarom zorgen we dat de route die we hiervoor gebruiken optimaal kan worden gebruikt. Deze capaciteitsuitbreiding noemen we de KWA+. In 2023 pasten we de Doorslagsluis in Nieuwegein aan, zodat daar veel meer water tegelijk doorheen kan op het moment dat de nood aan de KWA-man is.
Bekijk de documentaire over de Doorslagsluis in Nieuwegein.
Lees het verhaal van collega Peter Hesen over de KWA+.
Bodemdaling in veenweidegebied
De bodem in het veenweidegebied daalt met een kleine centimeter per jaar. Dit maakt waterbeheer en landbouw lastig en het zorgt voor CO₂-uitstoot. Om te voorkomen dat het gebied onder water loopt, moeten maatregelen worden genomen. Hiervoor zijn de boeren in dat gebied hard nodig. We werken met veel van hen en andere waterschappen in het gebied al lange tijd nauw samen. Marjan Holtman, programmamanager Veenweide, vertelt er meer over.
