Proefpolder Kringlooplandbouw: betere nutriëntenbenutting en minder emissies voor schoner water

Onlangs namen diverse organisaties en boeren deel aan een afsluitend webinar over de resultaten van de pilot Proefpolder Kringlooplandbouw. Het doel van deze proef: de kwaliteit van de boerensloot in de polder te verbeteren met maatregelen die in veenweidegebieden toepasbaar zijn en praktisch uitvoerbaar. Met die ambitie zijn waterbeheerders en melkveehouders de afgelopen vier jaar samen met onderzoekers en adviseurs aan de slag gegaan. Tijdens de bijeenkomst zijn de lessen, inzichten en resultaten van de integrale aanpak gedeeld: waterkwaliteit is meer dan stikstof en fosfor. En er is gekeken naar een vervolg.

Casestudie samenwerking tussen boer en waterschap

Het project is uitgevoerd als casestudie in de Proefpolder Gagelweg, onderdeel van Polder Groot Wilnis-Vinkeveen. In de studie is op drie schaalniveaus gekeken welke bovenwettelijke landbouwmaatregelen effectief kunnen zijn:

• Op perceelniveau zijn op verschillende percelen binnen de proefpolder experimenteerveldjes van 10m bij 10m (plotjes) uitgezet. Van deze plotjes is zoveel mogelijk informatie verzameld met behulp van metingen, zoals grondwaterstanden, temperatuur, bodemopbouw en het stikstofleverend vermogen. Op deze plotjes is onderzocht wat het effect van het verminderen van de bemestingsgift op de grasopbrengst heeft en of dit gevolgen heeft voor de fosfaatvoorraad in de bodem.
• Op bedrijfsniveau hebben boeren geëxperimenteerd met maatregelen, zoals het aanpassen van de weidegang, water bij de mest voegen en het verminderen van de kunstmestgift.
• Op polderniveau is een water- en stoffenbalans opgesteld op basis van de meetgegevens van het waterschap. Met modellen is zo goed mogelijk bepaald wat het oplevert als je bepaalde maatregelen op alle percelen in de polder toepast, zoals het toepassen van bufferstroken.

Lessen, inzichten en resultaten

Enkele belangrijke lessen, inzichten en resultaten uit dit onderzoek:

• Waterkwaliteit is meer dan stikstof en fosfor. Het beter sluiten van stikstof en fosforkringlopen op het bedrijf ter beperking van uit- en afspoeling moet in samenhang worden gezien met slootonderhoud, waterdiepte en oeverontwikkeling. Alleen zo is de gewenste ecologische kwaliteit van het oppervlaktewater te realiseren.
• De stikstofnalevering uit de bodem varieert over het seizoen. Door betere afstemming van de (kunst)mestgift op deze seizoensfluctuatie kan de beschikbare mest efficiënter worden ingezet.
• Op het oog en gevoel gelijke percelen blijken meer van elkaar te verschillen dan gedacht.
• Op basis van enkele bodemparameters kan het effect van bovenwettelijke maatregelen per perceel, zoals bufferstroken, op de nutriëntenemissie ingeschat worden.

De ‘polderaanpak’

Om de resultaten uit deze studie ook in andere gebieden te kunnen toepassen is het belangrijk om de uitrol op een goede manier aan te pakken. Hiervoor is in de studie de Polderaanpak opgesteld. Door te focussen op een afgebakend gebied kunnen met een integrale aanpak en goede samenwerking tussen boeren en overige stakeholders daadwerkelijk stappen worden gezet. De ‘polderaanpak’ doorloopt de volgende fasen:

1. met alle actoren samen invulling geven aan de gebiedsopgave, door eerst gezamenlijk inzicht in het gebied te verschaffen en van daaruit de doelen en werkwijze te formuleren;
2. (indien nodig) een detailanalyse, om beter inzicht te krijgen in processen en om maatwerk maatregelen te onderbouwen;
3. uitwerking van kansrijke maatregelen;
4. gezamenlijk verkennen van en zo mogelijk invulling geven aan ‘waardering en beloning’, zodat de inspanningen beklijven.

Aanleiding project

Aanleiding voor het project was het bestuursakkoord ‘Nutriënten Veenweidegebieden’ dat in 2013 is gesloten tussen agrarische organisaties, waterschappen en provincies in West-Nederland. In dit bestuursakkoord is een aantal maatregelen opgenomen om de nutriëntenbelasting vanuit de veenweidegebieden te reduceren. Om te bepalen of de maatregelen ook in de praktijk het gewenste effect hebben, is het project Proefpolder Kringlooplandbouw ontstaan. In dit project hebben melkveehouders, adviseurs (PPP-Agro advies), onderzoekers (Boerenverstand, Nutriënten Management Instituut, Louis Bolkinstituut, Wageningen Environmental Research en Veenweide Innovatiecentrum) en beleidsmakers (waterschap Amstel, Gooi en Vecht en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden) onderzocht wat de mogelijkheden zijn om via bovenwettelijke landbouwmaatregelen bij te dragen aan de kwaliteit van het oppervlaktewater.

Meer informatie

Meer informatie over dit project vindt u op de website van het Veenweide Innovatiecentrum (VIC). Daar staan de rapportages, een video en een brochure over het project en kunt u het webinar van 18 maart 2021 terugkijken.