Hollandse Waterlinies
In de 19e en 20e eeuw is de Nieuwe Hollandse Waterlinie gebouwd om ons land in oorlogstijd te beschermen. Water was het verdedigingswapen. Als de vijand eraan kwam, konden stroken polderland tussen Muiden en de Biesbosch kniediep onder water gezet worden. Dit gebeurde via een ingenieus systeem van sluizen, dijken en kanalen. In ons beheergebied zijn tientallen van dit soort waterobjecten aanwezig; veel van die sluizen en kanalen zijn nog steeds in gebruik voor het hedendaagse waterbeheer. Sinds 2021 is de Nieuwe Hollandse Waterlinie samen met de Stelling van Amsterdam Unesco Werelderfgoed en dragen ze de naam Hollandse Waterlinies.
Inlaatsluis Wijk bij Duurstede
Rond 1860 werd de Kromme Rijn een militaire rivier. Tot die tijd duurde het drie weken om de inundatievelden rond Utrecht onder water te zetten; erg lang als de vijand in aantocht is! Om de Kromme Rijn geschikt te maken voor de snelle aanvoer van water richtte het Ministerie van Oorlog de rivier anders in. Bochten werden afgesneden, en in Wijk bij Duurstede werd in 1865 een inundatiesluis gebouwd, met schotbalkenloodsen en een sluismeesterswoning.
De inundatiesluis is tegenwoordig, net als de sluizen in Cothen en Werkhoven, van het waterschap en wordt dagelijks gebruikt voor het inlaten van vers water. Niet meer om de vijand tegen te houden, maar voor de aanvoer van vers water voor het Krommerijngebied, de stad Utrecht en de Vecht.
Sluis- en stuwcomplex in Cothen
Het sluis/stuwcomplex bij Cothen werd in 1865 gebouwd om de Kromme Rijn geschikt te maken voor een snellere inundatie. Voor het stellen van de inundatie werden er (schot)balken in de sleuven bij de huidige stuw gelegd; de sluisdeuren werden opengezet en de scheepvaart gestremd.
Tegenwoordig werkt de stuw automatisch en wordt de schutsluis alleen nog voor werkboten gebruikt. De vrijwilligers van de Stichting Krommerijnder schutten op aanvraag roeiboten.
Limietpalen langs de Kromme Rijn
Rond 1875 plaatste het Ministerie van Oorlog 350 hardstenen limietpalen langs de Kromme Rijn. Deze markeerden het toenmalige grondgebied van het Rijk voor de waterlinie.
In Cothen en Odijk en langs fortgrachten zijn nog verschillende van deze palen met de letter O (van oorlog) en nummer te vinden. Bekijk het informatiebord en het nieuwsbericht over limietpalen langs de Kromme Rijn, of raadpleeg de digitale watererfgoedkaart om te zien waar nog limietpalen te vinden zijn:
Waterliniemuseum in Fort bij Vechten in Bunnik
Wil je meer weten over de kracht van water in de linie? In het Waterliniemuseum in Fort bij Vechten in Bunnik leer je alle aspecten van de waterlinies kennen. Je kunt de Hollandse Waterlies vanuit een virtuele parachute bekijken, maar ook zelf land onder water zetten met de levensgrote maquette.
Documentaireserie Langs de Hollandse Waterlinies
Op RTV Utrecht is de twaalfdelige documentaireserie Langs de Hollandse Waterlinies te zien. Daarin ga je mee op ontdekkingstocht in UNESCO Werelderfgoed Hollandse Waterlinies met zijn forten, sluizen en kanalen. Je maakt kennis met bevlogen vrijwilligers, ondernemers en experts. In de tweede en de achtste aflevering komen ons waterbergingsgebied Blokhoven en de Kromme Rijn aan bod, met onder meer de inundatiesluis in Wijk bij Duurstede. Elke aflevering staat een ander thema in het verhaal van het verleden, het heden en de toekomst van dit bijzondere erfgoed centraal.
UNESCO Werelderfgoed Hollandse Waterlinies
Sinds 2021 zijn de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie UNESCO Werelderfgoed. Ook de sluizen, (inundatie)kanalen, schotbalkenloodsen en limietpalen in ons gebied horen daar nu bij. We willen ze beter zichtbaar en beleefbaar maken. Wil je meer weten over De Hollandse Waterlinies? Kijk eens op de website!