700 jaar beheer Lekdijk: also groet zal hi altoes bliven sonder minren, maer altoes meerren
Dit jaar is het 700 jaar geleden dat bisschop Jan van Diest een dijkbrief uitgaf aan onze rechtsvoorganger Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams. En 150 jaar geleden dat het college van dijkgraaf en hoogheemraden van dat hoogheemraadschap een kristallen drinkhoorn kreeg. Dit bijzondere en ook ietwat pompeuze voorwerp is nog altijd te zien in ons waterschapskantoor.
Schouwdiner
De overhandiging van de drinkhoorn vond plaats tijdens een feestelijk schouwdiner op 11 november 1873 in het voormalige dijkhuis aan de Heul in Schalkwijk. De bestuursleden vierden toen dat het 550 jaar geleden was dat de eerste schouw (controle) werd gehouden over de Lekdijk Bovendams.
Negen oud-leden van het college schonken de drinkhoorn aan het toenmalige college. Dit ging gepaard met tamelijk langdradige toespraken en zelfs een speciaal lied!
De dijkbrief: 700 jaar beheer voor een Sterke Lekdijk
Op 12 juli 1323 gaf bisschop Jan van Diest een dijkbrief uit aan Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams, één van de meer dan 175 rechtsvoorgangers van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Deze dijkbrief vormde een soort grondwet voor het hoogheemraadschap, waarin de bisschop beschreef uit hoeveel mensen het college van dijkgraaf en hoogheemraden moest bestaan, en hoe vaak en op welke dagen de Lekdijk tussen Amerongen en IJsselstein geschouwd moest worden.
Voor die tijd was er ook al een organisatie voor het beheer van de Lekdijk actief, maar verschillende dijkdoorbraken in 1321 en 1322 waren kennelijk aanleiding om de organisatie van het beheer van de Lekdijk te herzien.
Sonder minren, maer altoes meerren
700 jaar later is Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, de rechtsopvolger van Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams, nog steeds verantwoordelijk voor het beheer van de Lekdijk. In de afgelopen eeuwen is de Lekdijk voortdurend versterkt om het achterland -Utrecht en een groot deel van de Randstad- te beschermen. En dat gebeurt nog steeds: project Sterke Lekdijk heeft als doel om 55 kilometer Lekdijk tussen Amerongen en Schoonhoven te versterken. De zinsnede uit de dijkbrief van 1323 'also groet zal hi altoes bliven sonder minren, maer altoes meerren' is dus nog steeds actueel. De Lekdijk moet groot (breed) en stevig blijven om het achterland te beschermen tegen overstromingen. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is trots op zijn lange geschiedenis van dijkbeheer. We zetten ons in om de Lekdijk te versterken en zo de veiligheid van de inwoners van de provincie Utrecht en de Randstad te borgen, nu en in de toekomst.
In het speciaal bij deze gelegenheid uitgegeven boekje staat de drinkhoorn beschreven:
“De voet stelt voor eenen, om een massief van waterplanten zich slingerende dolfijn, uit wiens bek een breede straal water zich uitgiet in eenen, dezen voet omringende, stroom, voorstellende de rivier de Lek. Die stroom is omgeven door eenen zich daarboven verheffenden rand, voorstellende de waterkeering of den Lekdijk, gesteund door de aan de buitenzijde daartegen aangebragte wapenschilden van den Dijkgraaf, de Hoogheemraden, den Secretaris, den Kameraar en den Penningmeester.
Ter plaatse alwaar de kristallen drinkbeker rust op den voet, staat op de bovenzijde boven den beker een leeuw, vasthoudende het wapen van den Lekdijk Bovendams, terwijl iets lager aan wederzijde zijn aangebragt wapenschilden, waarvan het eene het wapen van den bisschop Jan van Diest en het andere de jaartallen 1323 en 1873 vertoont.
De kristallen drinkhoorn, van mat kristal met diep ingeslepen figuren, is gesloten met een zilveren deksel, waarop zijn aangebragt de wapenschilden van de negen oud-leden van het Collegie”.
Foto uit Het Utrechts Archief (X46830 - 220723) van het voormalige dijkhuis in Schalkwijk, gemaakt in 1894. Hier was in 1873 de plechtige overhandiging van de drinkhoorn. De bestuursleden die de dijk schouwden (controleerden) per koets of te paard vertrokken vanuit Amerongen en vanuit IJsselstein en ontmoetten elkaar bij het dijkhuis. Daar zaten ze aan het schouwdiner. Het dijkhuis in Schalkwijk is tegenwoordig in particulier bezit.