Limietpalen langs de Kromme Rijn

Misschien heeft u ze wel eens gezien: de kleine hardstenen paaltjes langs het jaagpad van de Kromme Rijn. Wat zijn dat voor paaltjes, waarom staan ze daar en wat is de reden dat er sinds 30 maart zelfs twee informatieborden over deze palen lang de Kromme Rijn zijn geplaatst? Yvon Hoogendijk, inwoonster van Odijk en Bernard de Jong, bestuurder van het waterschap vertellen.

Rond 1875 plaatste het Ministerie van Oorlog langs de gehele lengte van de Kromme Rijn zo’n 350 limietpalen. De blauwe hardstenen palen, met een O (van Oorlog) en een nummer, markeerden de aanvoerroute van water voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Langs de Kromme Rijn, tussen Odijk en Werkhoven, staan er vandaag de dag nog 19.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een uniek oer-Hollands verdedigingssysteem (1815 – 1940), die  loopt van Muiden tot de Biesbosch. Door dit gebied 40 cm onder water te zetten was het onbegaanbaar voor de vijand en niet diep genoeg voor hun boten.

Yvon, wat heb jij met de limietpalen

‘Met de hond loop ik dagelijks over het jaagpad. Algauw merkte ik de tientallen hardstenen palen langs de waterkant op. Ik dacht dat de palen dateerden uit de Romeinse tijd en zij de grens van het toenmalige Rijk aangaven. Totdat ik rondleidingen ging geven op het Fort bij Vechten en gastvrouw werd in het Waterliniemuseum. Daar leerde ik alles over de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) en ontdekte ik dat de limietpalen onderdeel uitmaken van deze linie’.

En toen gebeurde er iets met de palen

Yvon: ‘Ja, toen de brug achter Odijk over de Kromme Rijn een aantal jaren geleden werd vervangen, ging het waterschap met groter materieel onderhoud aan de oevers plegen. Hierdoor werden echter elke keer verschillende palen beschadigd. Dat ging mij zeer aan het hart. Ik luidde de noodklok, teneinde te proberen dit cultureel erfgoed te behouden voor onze toekomstige generatie. Dat ging niet zonder slag of stoot, maar het is gelukt! Het waterschap heeft de palen verplaatst, zodat zij niet elke keer meer worden geraakt tijdens het onderhoud aan de Kromme Rijn.

Waarom zijn de palen belangrijk voor het waterschap?

Bernard: ‘De palen zijn onderdeel van ons watererfgoed. Ze vertellen het verhaal over de geschiedenis van de NHW: een uniek verdedigingssysteem en onderdeel van het waterbeheer van vandaag de dag. Heel fijn ook dat mensen zoals Yvon daar ook oog voor hebben en bij ons aan de bel trekken als er iets aan de hand is. Ik vind het heel bijzonder dat je in het landschap nog steeds zoveel sporen van dat oude waterbeheer kunt zien: de forten, oude sluizen, de inlaat in Wijk bij Duurstede, maar dus ook deze limietpalen.

En nu staan er zelfs informatieborden over de palen

Bernard: ‘Veel mensen kennen het verhaal achter de limietpalen niet. Dat is jammer, want het is een bijzonder verhaal over een bijzondere periode in onze geschiedenis. Dat verhaal willen we graag vertellen. Dat doen we samen met de NHW. En ik hoop dat veel wandelaars met de nieuwe borden zich meer bewust worden van watererfgoed en voor de vaak onzichtbare wereld van het waterbeheer.

Yvon: ‘Het was mijn wens om met borden uit te leggen wat de palen betekenen. Ik ben er dan ook erg blij mee. Ik vind het elke morgen weer een feestje om in dit prachtige oer-Hollandse landschap te lopen’.

Waar kunnen we nog meer sporen van het watererfgoed bekijken in het Kromme Rijngebied?

Bernard: ‘Veel informatie over de Nieuwe Hollandse Waterlinie kun je vinden in de Forten. Neem het Waterliniemuseum in Fort bij Vechten. Yvon zal dat als gastvrouw van het museum zeker beamen. Helaas is het museum nu dicht in verband met de maatregelen rondom het coronavirus, maar zodra dit weer kan, zou ik hier zeker een keer gaan kijken. Ook in de andere forten zoals Fort Lunet aan de Snel kun je veel informatie vinden over het oude en het hedendaagse waterbeheer. En als je goed kijkt kun je langs de hele Hollandse Waterlinie limietpalen vinden’.

De NHW is recent genomineerd als UNESCO Werelderfgoed. Meer weten over de Nieuwe Hollandse waterlinie? Stap eens op de fiets. De VVV fietsroute Langs Sluizen en Forten komt onder andere langs de informatieborden.

NB: Op dit moment is het jaagpad gesloten in verband met de coronamaatregelen.