PFAS
PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen ) is een verzamelnaam voor duizenden verschillende stoffen die een risico vormen voor mens en natuur. Deze stoffen zijn door de mens gemaakt en horen niet thuis in water en bodem. PFAS breken niet of nauwelijks af, daarom worden ze ook de forever chemicals genoemd. Eenmaal in het milieu verplaatsen de PFAS-verbindingen zich gemakkelijk via bodem, lucht en water.
Aanpak bij de bron
Er zijn nog geen goede methodes om PFAS uit het oppervlaktewater en afvalwater te verwijderen. Daarom is het belangrijk om te voorkomen dat deze stoffen terechtkomen in het milieu. Als waterschappen ondersteunen we dan ook het initiatief van het rijk om tot een totaalverbod op PFAS te komen. Meer informatie staat in het nieuwsbericht van de Unie van Waterschappen van augustus 2023.
PFAS in ons gebied
Het waterschap is waterkwaliteitsbeheerder. Om een beeld te krijgen van de situatie rondom PFAS in ons gebied, meten we in 2024 de aanwezigheid van PFAS in het oppervlaktewater. We maken voor de metingen gebruik van ons reguliere meetnet, wat betekent dat we niet in alle sloten metingen uitvoeren.
In maart 2025 zijn de resultaten van de meting bekendgemaakt. Uit de metingen blijkt dat er PFAS in het water aanwezig is, maar de gemeten concentraties liggen ver onder de door het RIVM gehanteerde advieswaarden voor veilig zwemmen (280 ng PEQ/l) en het besproeien van moestuinen met oppervlaktewater (380 ng PEQ/l).
Waterschappen pleiten voor totaalverbod op PFAS
Op woensdag 13 november 2024 heeft de Unie van Waterschappen namens alle Nederlandse waterschappen een dringende oproep gestuurd aan minister Madlener van Infrastructuur en Waterstaat. Ze vragen om strengere maatregelen tegen PFAS in het milieu en pleiten voor een volledig verbod op deze schadelijke stoffen. In de brief doen ze concrete voorstellen en dringen ze erop aan dat de overheid meer actie onderneemt om de verspreiding van PFAS tegen te gaan.
Vraag en antwoord
PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen) is een verzamelnaam voor duizenden verschillende stoffen die een risico vormen voor mens en natuur. Voorbeelden zijn GenX, PFOS en PFOA. Deze stoffen zijn door de mens gemaakt en horen niet thuis in water en bodem.
PFAS breken niet of nauwelijks af, daarom worden ze ook de 'forever chemicals' genoemd. Eenmaal in het milieu verplaatsen de PFAS-verbindingen zich gemakkelijk via bodem, lucht en water.
In veel producten zitten PFAS-stoffen. Door gebruik van die producten (zowel in huishoudens als bedrijven) komen via afvalstromen PFAS-stoffen terecht in het milieu. Ook komen PFAS in het milieu terecht via uitstoot en lozingen door fabrieken.
Er zijn nog geen goede methodes om PFAS op grote schaal uit oppervlaktewater en afvalwater te halen. Daarom is het belangrijk te voorkomen dat PFAS-stoffen terechtkomen in het milieu. De hele watersector steunt het Europees voorstel om de productie en het gebruik van PFAS volledig te verbieden.
In veel producten zitten PFAS-stoffen. Door producten te kopen waar geen PFAS in zitten, draagt u minder bij aan verspreiding van PFAS. Op de website www.waarzitwatin.nl staat informatie over producten waarin PFAS kunnen zitten.
Het voedingscentrum raadt het voor alle Nederlandse (zoet)wateren af om regelmatig zelf gevangen (vette) vis te eten vanwege verschillende vervuilende stoffen die in het water aanwezig kunnen zijn.
Op de website van RIVM kunt u veel informatie terugvinden over PFAS: PFAS | RIVM.
Ook heeft de GGD informatie over PFAS op hun website staan: PFAS | GGD Leefomgeving.
Het RIVM heeft een rapport gepubliceerd met advieswaarden voor PFAS in water (380 ng PEQ/l) ten behoeve van irrigatie van bijv. moestuinen.
Op de locaties waar het waterschap metingen naar PFAS in oppervlaktewater heeft gedaan, liggen de concentraties ruim onder deze genoemde advieswaarde. Kanttekening hierbij is wel dat we niet in alle sloten in ons gebied meten.
In 2024 hebben wij alle officiële zwemwaterlocaties in ons gebied onderzocht op PFAS. De waarden lagen voor deze locaties ruim onder de advieswaarde voor buitenzwemwater. Dit betekent dat alle zwemlocaties ruim voldoen aan de risicogrenswaarde (280 ng PEQ/l) voor oppervlaktewater.
Het waterschap heeft ook PFAS op een beperkt aantal locaties gemeten die geen officieel zwemwater zijn. Ook op deze locaties liggen de concentraties onder de genoemde advieswaarde voor zwemwater (oppervlaktewater). Let op: dit zijn slechts een beperkt aantal locaties. Om risico’s uit te sluiten is het advies om te zwemmen in de officiële zwemwaterlocaties. Deze plekken controleren we in het zwemseizoen (1 mei - 1 oktober) minimaal een keer in de twee weken op ziekteverwekkende bacteriën en blauwalgen. In een warme periode in de zomer kan de waterkwaliteit van een zwemwater snel veranderen.
Het waterschap heeft in 2024 metingen uitgevoerd naar de aanwezigheid van PFAS in het oppervlaktewater. Voor deze metingen is gebruik gemaakt van ons reguliere meetnet voor de Kaderrichtlijn water. Aanvullend zijn op een paar extra locaties metingen uitgevoerd, om een gebiedsdekkend beeld te krijgen.
Het waterschap voert ook metingen uit naar de aanwezigheid van PFAS in watergangen die gebaggerd (uitgediept) worden. Als de hoeveelheid PFAS in de bagger te hoog is, dan voeren we de bagger af naar een erkende verwerker.
In 2025 gaan we aanvullend metingen uitvoeren naar de hoeveelheid PFAS in het gezuiverde afvalwater (effluent) op onze rioolwaterzuiveringen. Met deze kennis verwachten we handvatten te krijgen voor gerichte aanpak van indirecte lozingen op het riool.
Op dit moment gaat het om eenmalige metingen. Omdat er geen bekende grote bronnen van PFAS in ons gebied zijn, verwachten we niet dat de vervolgmetingen andere resultaten laten zien. Het waterschap houdt daarbij ook rekening met het feit dat het uitvoeren van metingen naar PFAS erg kostbaar is.